Sinds de Russische president Vladimir Poetin op 24 februari de oorlog met Oekraïne ontketende, is een hulpstroom op gang gekomen om de Oekraïners te voorzien van benodigdheden in het land en onderdak voor vluchtelingen.

Door de invasie van Rusland in Oekraïne zijn inmiddels een miljoen mensen op de vlucht, dat aantal kan volgens de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR oplopen tot vier miljoen.

Veel burgers in Nederland en andere Europese landen hebben op eigen initiatief hulp geboden. Zo deelden vrijwilligers in Polen soep en brood uit aan gevluchte Oekraïners en reed oud-minister van Defensie Joris Voorhoeve, naar de Pools-Oekraïense grens om daar zelf vluchtelingen op te halen. Een gezin uit het zwaar bestookte Charkiv verblijft nu in zijn vakantiehuis in Duitsland. Anderen bieden thuis onderdak aan.

In heel Nederland worden ook inzamelingsacties gehouden. De in Oekraïne geboren Anna Roelofs-Ivanchenko uit Haarlem wilde wat spullen inzamelen, maar al gauw was haar kapperszaak annex vintagewinkel volgestouwd met goederen. De eerste ladingen zijn inmiddels aangekomen op locatie.

Niet alle hulp voor Oekraïne is verstandig

Hoe hartverwarmend ook, niet alle hulp voor Oekraïne is even verstandig. Anne-Marie Snels, die vluchtelingen over de grens helpt, waarschuwde in Trouw voor goedbedoelde, maar slecht voorbereide acties.

Wie naar de grens rijdt om vluchtelingen op te halen, moet een idee hebben waar ze gehuisvest kunnen worden. En velen rijden naar de Pools-Oekraïense grens, terwijl het daar hartstikke druk is. Roemenië is een betere optie.

Bij het doneren van spullen is het de vraag of kleding en goederen aankomen, aangezien transport Oekraïne niet in kan komen en aan de grenzen files staan, liet Gerben Heldoorn, directeur van de Nijkerkse hulporganisatie Kom over en Help, aan De Stentor weten. "De spullen krijg je gewoonweg niet goed op de plek waar het nodig is en je kunt niet nauwkeurig inspelen op de exacte behoefte van mensen", aldus Heldoorn in de krant.

Er zou nu vooral behoefte zijn aan medicijnen, voedsel en drinkwater.

Hoogleraar ontwikkelingssamenwerking Paul Hoebink van de Radboud Universiteit vertelde aan RTL Nieuws dat hij vaak genoeg heeft gezien dat spullen naar een land werden gestuurd die overbodig waren. "Noodhulp bieden is een vak. Laat het daarom over aan de professionals", zei hij tegen RTL Nieuws.

De overheid voert geen regie over de verschillende inzamelingsacties voor spullen, medicijnen en geld en heeft wellicht niet paraat welke hulp op dit moment nodig is. Hoe dan wel hulp bieden? We nemen enkele opties door.

1) Geld of spullen doneren?

Volgens het Rode Kruis is bijdragen met geld het meest efficiënt. "Zo kunnen we organisaties in de regio helpen. Natuurlijk is het ook goed als er spullen die kant op worden gestuurd, maar dat is niet het meest efficiënt, aangezien veel mensen juist weg willen daar", zei Naomi Nolte, woordvoerder van het Rode Kruis, tegen RTL Nieuws.

Ook Thea Hilhorst, hoogleraar humanitaire studies aan de Erasmus Universiteit, zei in het AD dat geld het belangrijkste hulpmiddel blijft.

2) Geld doneren aan hulporganisatie of het Oekraïense leger

Volgens Hilhorst kun je het beste aan professionele hulporganisaties geld doneren. "Organisaties als het Rode Kruis en Giro555 werken zoveel mogelijk met Oekraïense organisaties samen, die ervoor zorgen dat het geld op de juiste plek terechtkomt", zei ze in het AD. "Van veel privé-initiatieven kun je moeilijker zien wat er mee gebeurt, hoe goed bedoeld ook. Het kan zelfs de andere hulp in de weg zitten.”

Mocht je geld doneren te makkelijk vinden, dan kun je natuurlijk een al dan niet ludieke actie op touw zetten om geld in te zamelen.

Enkele organisaties waaraan je kunt doneren zijn:

3) Of doneer geld aan Giro555

Afgelopen week is Giro555 een nationale actie gestart voor Oekraïne. Als je niet weet aan welke organisatie je geld wilt doneren, is Giro555 een goede optie omdat hier verschillende hulporganisaties bij zijn aangesloten, waaronder Cordaid Mensen in Nood, het Nederlandse Rode Kruis, Oxfam Novib, Plan International Nederland, Stichting Vluchteling en Unicef.

Een ander voordeel is dat deze organisaties gezamenlijk het overzicht van de hulpbehoefte hebben en iedere organisatie heeft zijn eigen expertise en netwerken die kunnen worden ingezet. Op die manier is de kans groter dat donaties terechtkomen waar ze het hardst nodig zijn.

Op dit moment gaat het hulpgeld naar onder meer voedsel, dekens, matrassen en medicijnen, zei Kees Zevenbergen, actievoorzitter van Giro555, in het AD. Hij wees erop dat grote hulporganisatie gebruikmaken van bestaande infrastructuur en weten hoe je zo goedkoop mogelijk hulp kunt bieden. Spullen neemt Giro555 niet aan, die worden lokaal ingekocht om de lokale economie te stimuleren en te besparen op transportkosten.

Maandag zamelt Giro555 geld in met de grote landelijke televisieshow Samen in Actie voor Oekraïne, die wordt uitgezonden op NPO1. Om 6.15 uur in de ochtend stond de teller voor Giro555 op 21,4 miljoen euro.

4) Toch spullen doneren

Wil je toch spullen doneren aan een particulier initiatief, dan zijn daar genoeg mogelijkheden toe. Maar, zei Hilhorst tegen BNR: "Het is zinloos om lukraak spullen van zolder te gaan verzamelen voor de Oekraïners." Ze raadt aan om met lokale hulpverleners, scholen of met mensen die je kent uit Oekraïne in gesprek te gaan over wat zij nodig hebben. "Dan kun je gericht deze spullen verzamelen en dan opsturen." De spullen verkopen en de opbrengst doneren vindt ze echter een beter idee.

De stichting Ukrainians in the Netherlands houdt bij waar behoefte aan is en heeft ook dertig verzamelpunten opgezet. Die informatie is volgens de stichting te vinden op de volgende websites:

Een rondje googlen brengt je vast bij inzamelingsacties bij jou in de buurt. Deze kaart die de UNHCR heeft gedeeld, biedt ook een overzicht van inzamelpunten.

5) Bied onderdak

Door de oorlog zijn in een week tijd een miljoen mensen uit Oekraïne op drift, waarvan enkele honderden zich gemeld hebben in Nederland. In het asielzoekerscentrum in Ter Apel meldden zich ongeveer 250 vluchtelingen, tientallen zijn daar ook ondergebracht. De opvang in Nederland is nog niet gestructureerd, maar in verschillende delen van het land worden al vluchtelingen opgevangen op locaties van hulporganisaties en gemeenten.

Zo is in Waddinxveen een groep vluchtelingen ondergebracht in een sporthal. Een volgende groep is onderweg, die wordt deels in Waddinxveen en deels in Zeeland opgevangen. In Amsterdam zijn zo'n 90 vluchtelingen ondergebracht en de hoofdstad is verschillende verblijfslocaties aan het opzetten. Dat gebeurt ook op andere plekken in het land.

Als het aan de regering ligt komen in elk van de 25 veiligheidsregio's tweeduizend opvangplekken, waaronder bij mensen thuis.

Zelf kun je ook onderdak bieden aan vluchtelingen en daarvoor hoef je wellicht niet naar Polen of Roemenië te rijden. Bel de gemeente als je meer wilt weten. Via de volgende organisaties kun je in contact komen met vluchtelingen:

Tacecarebnb dat sinds 2015 Nederlandse gastgezinnen koppelt aan vluchtelingen, pleit voor een "warm hart en een koel hoofd" bij de opvang. De organisatie geeft hier 10 tips.

Vluchteling opvangen met een bijstandsuitkering

Bijstandsgerechtigden kunnen gekort worden op hun uitkering als zij iemand in huis nemen, waardoor deze groep wellicht geen onderdak kan of wil bieden. De gemeente Amsterdam lost dit op door Oekraïense vluchtelingen niet aan te merken als medebewoner, waardoor hun tijdelijke verblijf bij een Amsterdammer geen invloed heeft op de uitkering. Amsterdam roept andere gemeenten op hetzelfde te doen.

Goed om te weten: de verblijfstatus van vluchtelingen uit Oekraïne

Afgelopen donderdag werd duidelijk dat Oekraïense vluchtelingen een speciale status krijgen waarmee ze in ieder geval een jaar in de Europese Unie kunnen verblijven zonder asiel aan te vragen.

De speciale status houdt verder in dat vluchtelingen uit Oekraïne zelf mogen kiezen waar zij zich vestigen. De overheid is verantwoordelijk voor hun huisvesting en vluchtelingen mogen werken en studeren. Daarnaast hebben ze recht op sociale bijstand en medische zorg.

Voordat deze tijdelijke beschermingsregeling door de EU-lidstaten werd aangenomen, hoefden Oekraïners al geen asiel aan te vragen. Vanwege het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne uit 2017, konden ze al 90 dagen in de Europese Unie verblijven zonder visum. Vanwege de oorlog werd die periode in Nederland verlengd tot 180 dagen. Ook konden Oekraïense vluchtelingen al noodzakelijke medische zorg ontvangen. Het Ministerie van Volksgezondheid zou later duidelijk maken hoe deze zorg (deels) wordt vergoed.

Oekraïners die al langer in Nederland verblijven dan de termijnen uit het associatieverdrag en de tijdelijke beschermingsregeling, worden op dit moment niet teruggestuurd.

Lees meer over de oorlog in Oekraïne: